Γαίας, υπόθεση της-

Μια σύγχρονη οικολογική αντίληψη η οποία σε γενικές γραμμές αντιμετωπίζει ολόκληρη τη Γη ως ζωντανό οργανισμό. Η ιδέα αυτή ξεκίνησε από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, από τις εργασίες βιολόγων όπως ο Τζέιμς Λάβλοκ και η Λιν Μάργκουλις, αλλά δεν έγινε ευρύτερα γνωστή πριν από τη δεκαετία του 1980 λόγω της δυσπιστίας ή της ευγενούς συγκατάβασης με την οποία την αντιμετώπισε η επιστημονική κοινότητα. Οι επιστήμονες αυτοί παρατήρησαν ότι όλες οι κλασικές οικολογικές θεωρίες βασίζονται στην αντίληψη ότι το περιβάλλον αλλάζει αποκλειστικά και μόνο κάτω από την επίδραση των φυσικών και των χημικών διαδικασιών και ότι η ζωή απλώς προσπαθεί να προσαρμοστεί κάθε φορά στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται. Κατά την άποψή τους η αντίληψη αυτή είναι μονομερής, άρα ατελής, γιατί υποβαθμίζει τον σημαντικό ρόλο που παίζει η ίδια η ζωή στη ρύθμιση των φυσικοχημικών λειτουργιών οι οποίες καθορίζουν τη δυναμική ισορροπία (ομοιόσταση) του πλανήτη. Ενδεικτικά, η αναπνοή και η φωτοσύνθεση των οργανισμών επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη σύσταση της ατμόσφαιρας, ενώ το ασβέστιο που προέρχεται από βιοχημικές διαδικασίες (από τα όστρακα των νεκρών θαλάσσιων οργανισμών) συμμετέχει επίσης σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση του φλοιού της Γης με τη μορφή των ασβεστόλιθων. Στην πραγματικότητα όμως παρατηρούνται και πιο λεπτές αλλά αόρατες ρυθμίσεις που ασκεί η ζωή σε μεγάλο εύρος. Για παράδειγμα, υπάρχουν τεράστιοι πληθυσμοί μικροοργανισμών που ανήκουν στο μικροπλαγκτόν (όπως η emiliana huxleyii) οι οποίοι επηρεάζουν τη δημιουργία νεφών και την κατανομή των βροχών πάνω από τους ωκεανούς, απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα ενώσεις όπως το διμεθυλοσουλφίδιο που λειτουργούν ως πυρήνες συμπύκνωσης των υδρατμών. Οι κλασικοί επιστήμονες αποδέχονται ότι υπάρχουν αυτές οι επιδράσεις, αλλά αρνούνται ότι έχουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του γιγάντιου συστήματος που λέγεται Γη, αφήνουν δε να εννοηθεί ότι η υ. της Γ. είναι μεν γοητευτική ως ιδέα, αλλά δεν βασίζεται σε αυστηρά επιστημονικά δεδομένα. Αν πάντως αποδειχθεί ότι η υ. της Γ. μπορεί να στηριχτεί σε επιστημονικό υπόβαθρο, η βιόσφαιρα θα πρέπει να πάψει να θεωρείται ως ένας πρόσθετος παράγοντας που απλώς επιβιώνει πάνω στο φυσικό περιβάλλον και να θεωρηθεί πλέον αναπόσπαστο τμήμα του πλανήτη που συμμετέχει ενεργά και σε μεγάλο βαθμό στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας που τον χαρακτηρίζει.